AGNIESZKA ŻUBER: – Liczne doniesienia prasowe poświęcone przemocy bulwersują opinię publiczną, szczególnie jeżeli dotyczy ona dzieci. Jakie mogą być rodzaje przemocy?

ELIZA TASARZ: – Istnieje wiele rodzajów przemocy, m.in. możemy mówić o przemocy i zaniedbaniu emocjonalnym, przemocy i zaniedbaniu fizycznym, przemocy seksualnej z intymnym dotykiem fizycznym, przemocy seksualnej bez dotyku, emocjonalnej przemocy seksualnej (np. żarty z podtekstem seksualnym), nadopiekuńczości, która może być połączeniem przemocy emocjonalnej, jak i seksualnej, uzależnieniu rodziców od alkoholu, leków, narkotyków.

– Jakie są objawy sugerujące, że dziecko mogło doznać przemocy?

– Mówiąc o jakimkolwiek rodzaju przemocy, zaburzeniu może ulec sfera emocjonalna, ale także społeczna. To, co może niepokoić, to nagła zmiana zachowania u dziecka, izolacja od otoczenia, rodziny, rówieśników, różnego rodzaju lęki i fobie. Dziecko może częściej popadać w konflikty, nasilić mogą się kłopoty wychowawcze, można też zaobserwować złe postępy w nauce. Do objawów somatycznych zaliczyć możemy bóle brzucha, biegunkę, którym towarzyszy brak apetytu oraz zaburzenia snu. Jednak te wszystkie objawy nie muszą od razu jednoznacznie świadczyć o doznanej przemocy. Potrzebna jest obserwacja dziecka, rozmowa, wywiad psychologiczny. To, co może sugerować wykorzystanie seksualne u dzieci, to przeseksualizowany język oraz sposób zachowania się. Do oznak fizycznych przemocy seksualnej dzieci zalicza się: zakażenia i zaczerwienienia w obrębie genitaliów, upławy, zakażenie pęcherza, zakażenie jamy ustnej, krwawienia, samookaleczenia.

– Czy są czynniki ryzyka, które mogą sprzyjać przemocy seksualnej?

– Jak wiadomo, do przemocy seksualnej dochodzi zarówno w środowisku domowym – w rodzinie, jak i poza nią. Do czynników ryzyka wystąpienia przemocy seksualnej w rodzinie należą: zaburzone współżycie seksualne małżonków, skłonności do eksperymentowania w sferze seksu kogoś z członków rodziny, przemoc emocjonalna i fizyczna w rodzinie, złe warunki mieszkaniowe (np. jeden pokój), dzielenie łóżka, dojrzewające dzieci w jednym łóżku, izolacja od świata zewnętrznego, alkoholizm i narkomania w rodzinie, prostytucja rodziców, utrata atrakcyjności współmałżonka, odbieranie seksualności dziecka jako zachętę do kontaktów seksualnych, choroby psychiczne sprawców. Do czynników ryzyka przemocy seksualnej poza rodziną należą: upośledzenie umysłowe dzieci, zachowanie dziewczyn w wieku dojrzewania sprawdzających swą atrakcyjność, odebrane jako prowokacja, szukanie przez chłopców wzorca męskiego, zauroczenie (wiek wczesnoszkolny), podkochiwanie się dziewcząt w osobach znaczących, dziecko poza kontrolą, mała dostępność rodzica (wyjazdy, kolonie, sekty), ryzykowne sytuacje i miejsca (dyskoteka, autostop, późne powroty do domu), przypadkowe opiekunki do dzieci, itp.

– Jeżeli mamy już pewność lub tylko podejrzewamy przemoc wobec dziecka, jak powinniśmy jako rodzice się zachować?

– Jeśli widzimy nagłą zmianę zachowania dziecka, a żadna rozmowa nie rozwiązuje problemu, warto skontaktować się z doświadczonym psychologiem. Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Iławie z uwagi na to, że jest placówką nieferyjną, służy pomocą przez cały rok. W tym przypadku jak w każdym innym w poradni obowiązuje procedura zgłoszeń, tj. rodzic lub opiekun prawny, chcąc skonsultować się z psychologiem, powinien wypełnić odpowiedni wniosek dotyczący konsultacji psychologicznej, uzasadniając, jaki jest problem. W przypadku podejrzenia przemocy seksualnej wobec dziecka pomoc udzielana jest natychmiastowo ofierze i jej rodzinie. Sprawca również powinien być objęty pomocą specjalistyczną.

– Jeżeli dojdzie do próby molestowania seksualnego lub innej przemocy, jak dziecko powinno się zachować?

– My jako rodzice od początku powinniśmy przygotowywać nasze dziecko na to, że takie sytuacje mogą się zdarzyć. Żyjemy w czasach niebezpiecznych, pełnych przemocy, do której może dojść nawet w potencjalnie bezpiecznych miejscach: na podwórku, szkole, osiedlu. Mówiąc dzieciom o czyhających niebezpieczeństwach, powinniśmy zwrócić uwagę na swój język – ma być prosty i zrozumiały dla dziecka, dostosowany do jego poziomu poznawczego. Naszym zadaniem jest dzieci przestrzegać, a nie straszyć. Rodzic ma obowiązek zwolnić z poczucia winy swoją pociechę. Jeżeli dojdzie do takiej sytuacji, ono nie jest niczemu winne! Dziecko musi wiedzieć, że ma prawo nie godzić się na przemoc, zły dotyk, a w czasie ataku głośno krzyczeć i protestować. Warto dziecku pomóc wskazać osoby, którym może zaufać i do których może udać się z każdym problemem.

– Bezpieczeństwo dzieci zależy w dużej mierze od tego, czy są świadome zagrożeń i wiedzą, jak ich unikać, a to z kolei zależy od nas, rodziców…

– Oczywiście. Od początku należy tłumaczyć dziecku, co jest dobre, a co złe i niebezpieczne. Wszystkie przekazane wartości wychowawcze i moralne zaprocentują w późniejszym życiu. Ciągła obserwacja (ale nie nadmierna kontrola), której towarzyszą rozmowy, może ustrzec dziecko przed wieloma niebezpieczeństwami. Funkcję wspomagającą w tym zakresie pełni przedszkole i szkoła. Dobra współpraca rodziców z placówkami może być bardzo pomocna. Rodzice jak również pedagodzy, chcąc ustrzec dzieci przed przemocą seksualną, mogą m.in. prowadzić proste pogadanki o trzech dotykach: dobrym (np. poklepanie po ramieniu), złym (kopanie) i intymnym, prywatnym (dotykanie miejsc intymnych). Wszelkiego rodzaju zaburzenia u dzieci mogą powstać na skutek tego, że rodzice zbyt mało czasu poświęcają swoim pociechom. Ciągły pęd, dużo pracy, zmęczenie intensywnym trybem życia może przysłonić czyhające niebezpieczeństwo. Mamy być rodzicem, który zawsze znajdzie czas dla dziecka, wysłucha, a nie odepchnie i wyśmieje. Zaufanie to sprawa pierwszorzędna. Pamiętajmy – dziecko to jedna z najważniejszych osób, jakie dane jest nam w życiu poznać bliżej, pokochać i wychować. To osoba wyjątkowa i jedyna w swoim rodzaju.

OSOBIŚCIE
Tu pomoc znajdą pokrzywdzone dzieci oraz nieletni sprawcy:

• Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, Iława, ul. Kopernika 8A, tel. (089) 649-24-35
• Ośrodek Psychoedukacji, Profilaktyki Uzależnień i Pomocy Rodzinie, Iława, ul. Chełmińska 1, tel. (089) 649-92-00
• Świetlica Środowiskowa „Mopsik”, Iława, ul. Obr. Westerplatte 5, tel. (089) 649-97-21

PRZEZ TELEFON
Bezpłatnie, dyskretnie i anonimowo w całej Polsce działają infolinie:

• 0 800 12-12-12 – Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka
• 116 111 – Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży prowadzony przez fundację Dzieci Niczyje
• 0 800 100-100 – Helpline – specjalna linia w sytuacjach zagrożenia w internecie (tzw. cyberprzemoc – wysyłanie wulgarnych maili i sms-ów, kłótnie internetowe, publikacje i rozsyłanie ośmieszających informacji, zdjęć i filmów)