Adam Żyliński

Odpowiedzialności za głośno wypowiedziane (lub napisane) słowo powinniśmy uczyć się bez wyjątku wszyscy. Odwieczny to postulat dramatycznie wołający o podwyższenie standardów w międzyludzkich relacjach. Strzępienie języka po próżnicy sieje spustoszenie wszędzie – na klatkach schodowych wielorodzinnych budynków i na kameralnych osiedlach, na produkcyjnej hali i w urzędniczych pokojach, w szkolnej ławce i podczas powrotu z kościoła. Najbardziej uwielbiamy dokonywać oceny bliźniego – znacznie gorzej nam idzie, gdy chcemy ogarnąć jakieś zjawisko czy społeczny mechanizm…

Kiedy natrafimy na zdarzenie przesiąknięte wieloma wątkami, na atmosferę niedopowiedzeń, na deprymującą złożoność problemu – gubimy się i rozpaczliwie szukamy prostych rozwiązań. I wówczas lekarstwem na całe zło staje się nasza przemożna potrzeba zdyskredytowania drugiego człowieka – dokładniej tego, który uruchomił jakiś przekaz i oczekiwał w konsekwencji otwartego dialogu, śmiałej wymiany poglądów.

Arsenał środków pozwalających na ucieczkę od uciążliwej szermierki na argumenty zawsze pozostaje imponujący. Można komuś zajrzeć do domowych garów, obwąchać jego krewnych i przyjaciół, pokusić się o psychologiczne studium wybranego delikwenta, oczernić go w bardziej lub mniej dyskretny sposób i posłużyć się wreszcie najbardziej sprawdzoną metodą – plotką, która jak stare porzekadło głosi: wróblem wylatuje, a wołem powraca.

Każdy sposób jest dobry, byle uniknąć trudnej dyskusji o konkretnym wydarzeniu, stylu działania, niefortunności postępku. Znacznie raźniej poczujemy się, gdy dziarsko zaatakujemy nie to, co zostało powiedziane, tylko tego, kto to „coś” powiedział. Jeśli dzieje się tak w ściśle określonym środowisku np. kręgu rodzinnym, w zamkniętej przestrzeni zakładu pracy, w obrębie osiedla, to dajmy sobie spokój. Nic nam do tego. Wszak we współczesnym świecie największą zdobyczą stało się słodkie uczucie osobistej wolności. Dzięki temu każdy z nas dokonuje indywidualnych wyborów – jak chce przejść przez życie, jak zbuduje sobie relacje z innymi, jaką będzie miał reputację i jakie wspomnienie po sobie pozostawi. Dlatego odpuśćmy ludziom, którzy chcą – na zasadzie wzajemności – funkcjonować w oparach rozplotkowania, pośród wymiany ciosów poniżej pasa przeplatanych nadmierną skłonnością do obrażania się i nadąsania przy każdej okazji.

Niestety, swobodne traktowanie pojęcia „wolność osobista” gwałtownie traci na atrakcyjności, gdy nieszczęśliwie się przydarzy, iż jakiś mętnego pokroju, zaprawiony w niemerytorycznych bojach osobnik przedrze się – przypadkowo lub świadomie – do publicznego działania. My wszyscy stajemy się wówczas – czy tego chcemy, czy też nie – mimowolnymi obserwatorami a często uczestnikami zawstydzającego widowiska. Przedstawienia prezentującego nieustanne próby spychania ludzkiego zbiorowiska w objęcia zatęchłego zaścianka. Bo jeżeli paskudna intryga, nierzetelność wypowiedzi, obmawianie drugiego człowieka, uporczywe poszukiwanie haków na sąsiada ma miejsce w mikroskopijnej społeczności, skupionej pod jednym dachem lub na pojedynczej ulicy, będzie to bilans zamknięty – obliczony na kilka czy kilkanaście osób. I każdy, kto nie chce godzić się na taki stan rzeczy, może, z hukiem czy po cichu, tak zadżumione środowisko opuścić. W sensie dosłownym lub metaforycznym.

Kiedy jednak utalentowany wirtuoz w skłócaniu i napuszczaniu jednych na drugich, w przekłamywaniu faktów i unikaniu rzeczowej dyskusji staje się funkcjonariuszem publicznym – nieuchronnie przyjdzie nam zderzyć się z tym koszmarnym zjawiskiem. Taki ktoś osiąga znaczne wpływy, uzależnia innych od siebie, łamie ludzkie charaktery, konsekwentnie wytwarza klimat niepewności i zastraszania.
I wszędzie go pełno. W mediach, na oficjalnych uroczystościach, na imprezach masowych. W każdej sytuacji uruchamia frontowe komunikaty przeładowane propagandowym banałem, zdumiewającym bezmiarem bezczelności.

Tak oto powstają dwa równoległe światy – ten wirtualny, w którym wygodnie posadowił się publiczny krętacz i ten rzeczywisty, przeznaczony dla coraz bardziej sfrustrowanej i zdezorientowanej, szeroko rozumianej społeczności.

I niech nikomu się nie wydaje, że może przed tym uciec, ogłosić wewnętrzną emigrację i głośno zakomunikować: a co mnie to wszystko obchodzi?! Prędzej czy później każdego z nas dopadnie – pośrednio czy wprost – katastrofalny skutek fatalnego stylu uprawiania publicznej działalności przez kogoś, kto za nic ma społeczną konsultację, analizę różnorakich opinii i zachowanie przejrzystości w podejmowanych, przez siebie, decyzjach.

Pisząc o obecności w politycznym działaniu osobliwych charakterków, również i takich, co to nie cofną się przed żadną nikczemnością, by ukryć swą niekompetencję i brak przygotowania do publicznej służby, chciałbym pobudzić wśród czytających zmysł obserwacji. Namówić jak najwięcej osób do bacznej uwagi, kiedy przypadnie im w udziale możliwość odbycia spotkania z osobą publiczną. Obojętnie, kto to będzie i w jakich okolicznościach to spotkanie nastąpi. Istotnym pozostanie to, co od tego kogoś usłyszymy.

Jeśli będzie rozprawiał o problemach, używał siły własnych argumentów, by przekonać słuchającego do swych racji – potraktujmy takiego dyskutanta z szacunkiem, niezależnie od tego, czy się z jego sposobem rozumowania zgadzamy czy też przedstawiona logika wypowiedzi jest dla nas nie do przyjęcia. Kiedy jednak nasz ważny rozmówca nie odniesie się do sedna sprawy, a w zamian uderzy w konfidencjonalny ton i pełnymi wiadrami rozpocznie wylewać pomyje na głowy nieobecnych – potraktujmy go z niesmakiem, zdyskwalifikujmy jako osobę publiczną raz na zawsze.

Uczyńmy to w najbardziej dogodnym momencie – przy wyborczej urnie. To jedyny sposób, by eliminować z życia publicznego ludzi, którzy tworzą zamęt wokół siebie, krzywdzą innych, nie potrafią działać dla dobra wspólnego i najwyraźniej nie mogą wbić sobie do głowy zawartej w Mądrej Księdze przypowieści – o potykaniu się nóg i o języka potknięciu…